1.8.14

9 βιβλία ποίησης + 1 δοκιμίων + 1 πεζογραφίας για το καλοκαίρι 2014




















ΠΟΙΗΣΗ

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Ποίηση (1963-2011), Εκδόσεις Καστανιώτη, 2014, σελ. 505: Αν σηκωθεί το ον στη φύση / και πάψει να στριφογυρίζει / αν συλλάβει τις αλλαγές σε ακινησία / ο άγγελος θα σηκώσει το κάδρο ψηλά / κι η εικόνα θα χυθεί σαν χαλί / και θα μας συνεπάρει (1978). Χαρμόσυνο γεγονός η έκδοση των μέχρι τώρα ποιημάτων της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ: την περιμέναμε καιρό. Συλλέγονται εδώ 15 βιβλία, από το 1963 ώς το 2011. Έτσι που ανεβαίνω πονώντας / δεν έχω πια καμιά εξυπνάδα / να με σώσει. φαντάζομαι / το θείο μαυλό αναπαμένο / σαν το δικό μου / στην άγνοια (1984). Για να παρακολουθούμε ευχερέστερα την διαδρομή από την νεανική λυρική φωνή του ταλέντου, στους νέους δρόμους της κατακτημένης ωριμότητας, και ώς την πιο πρόσφατη, στοχαστική απογύμνωση. Τα μάτια μπαίνουν στο κουκούλι της ζέστης / και στο εσωτερικό της σκέψης / λάμπει το τελευταίο νερό (1996). – Π.Ι.

Βασίλης Αμανατίδης, μ_otherpoem / μόνο λόγος, Νεφέλη, 2014, σελ. 78: Τα 59 χωρία του βιβλίου σε κυκλώνουν και τα γυροφέρνεις –όπως το θέμα του: η Μητέρα– ακόμη κι αφού πέσει ο “π _ _ _ _ _ ς” στο τέλος. “Πατέρας”; Το κείμενο εξηγεί: “πέλεκυς”. Κάποτε (παρ;)ετυμολογήθηκε εκ του “πέλειν” –κινούμαι, προέρχομαι, είμαι– και “ωκύς” – γοργός. Πάντως, το ρήμα σχηματίζει απαρέμφατο “πελεκάν” – όθεν και το γνωστό, αιματηρώς μητρικό, πτηνό. Η μητέρα τοποθετείται εσαεί στην κορφή του δωματίου – ώστε να κοιτάζει όλους. Ποίημα σαν εκτεταμένη άρια ενός γιου –Ένας παντοτινά αγνός άνους αμνός–, που της αρμόζει ν' ακουστεί δίχως διακοπή. Τέσσερα πρόσωπα συμμετέχουν στο δράμα: Μητέρα, πατέρας, δυο γιοι. Οι δε υποσελίδιες 'σημειώσεις' λειτουργούν είτε ως σκηνοθετικές οδηγίες, είτε ως συμπληρωματικές 'φωνές'. Αίνος μαζί και διαπραγμάτευση του ρόλου, και κατηγορητήριο της Μητέρας. Γιατί η μητέρα εκτός από περφόρμερ είναι και ταξιθέτρια. / Πρωταγωνιστεί και μαζί οδηγεί το κοινό στις θέσεις του. / Είναι το ίνδαλμα και ο εργάτης. / Αυτό δεν διευκολύνει και πολύ. – Π.Ι.

Χρήστος Αναγνωστόπουλος, Ένα παιδί λευκαίνει το ποίμνιο, Το Ροδακιό, 2013, σελ. 46: Σε αυτό, το πέμπτο ποιητικό βιβλίο του Χ.Α., την καθαρότητα της ποιητικής σύλληψης υπηρετεί η διαυγής γλώσσα, στραγγισμένη από συναίσθημα, ώστε να γεννά ήρεμη συγκίνηση. Να μας ξανάρθεις ακάλεστος / [] και στα λευκά ντυμένος, από τον ουρανό / επάνω μιας ευγενικής επιστολής. Απευθύνσεις –προς κάποιο εσύ, προς το φεγγάρι, τον αρραβώνα, το όνειρο– εναλλάσσονται με διαπιστώσεις και αποφάνσεις, των οποίων η ευθυβολία τρέπει το αλλόκοτο σε κάτι απολύτως και ανέκαθεν οικείο. Υπάρχουν χοροί μες στα γαμήλια τραγούδια / μέσα από το αυγινό ταξίδι εννοείται η θάλασσα. / Παντού κρύβεται μια ακρόαση μέσα σε / μια φωνή [] / η δίψα θα βρίσκεται πάντοτε / μέσα στα μυστικά σχέδια των υδάτων. Ο κόσμος ορίζεται εκ νέου, χωρίς τυμπανοκρουσίες, με την πράα πειθώ της μητρικής διαβεβαίωσης. Αν υπήρχε λίγος ακόμη χρόνος στο μονοπάτι / ίσως και να 'βγαινα στο πιο όμορφο αγνάντεμα. / Αυτό θα ήταν μια δικαίωση όμοια μ' εκείνη / που αισθάνονται όταν προκόβουν οι ουρανοί. – Π.Ι.

Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε και Χάινριχ Χάινε, Όταν ο νους σου βράζει κι η καρδιά – Ποιήματα και τραγούδια (δίγλωσση έκδοση – ανθολόγηση, εισαγωγή και μετάφραση: Λένια Ζαφειροπούλου), Εκδόσεις Πατάκη, 2014, σελ. 240 (συν CD με μελοποιήσεις (Σούμπερτ, Σούμαν, Μέντελσον, Μπραμς, Βολφ) 16 ποιημάτων – Λ.Ζ., τραγούδι, Θ.Τζοβανάκης, πιάνο, Λ.Κιτσοπούλου, απαγγελία): Κέρδος και απόλαυση οι μεταφράσεις αυτών των 50 ποιημάτων του Γερμανικού Ρομαντισμού, όχι μόνο σε στρωτή, σημερινή γλώσσα, αλλά και με πλήρη επίγνωση –και μεταφορά– της μουσικότητας των πρωτοτύπων: Εμέ το φτωχούλη, με φθόνο κοιτάτε / Κύριε Βαρόνε, όπως έχει φανεί, / Γιατί από αγόρι η φύση θυμάται / Να μου 'χει για πάντα στοργή μητρική. / Κι έτσι είμαι, χωρίς πολύ κόπο και σθένος, / Ναι μεν φτωχούλης, αλλά όχι καημένος. Συμπλέκοντας επ' αγαθώ τις τρεις της ιδιότητες –υψίφωνος ιδιαίτερης ευφυίας και εκφραστικότητας, άξια ποιήτρια, έμπειρη μεταφράστρια– η Λ.Ζ. συνθέτει μια ποικίλη διαδρομή, χαρίζοντάς μας, επιπλέον των σημειώσεων και χρονολογίων, και μιαν Εισαγωγή πολλαπλής αξίας: Μια γεύση από τη μουσική και την ποίηση αυτή θα δώσει μια ιδέα για το τι ήταν, είναι ή θα μπορούσε να είναι η Ευρώπη όπως την οραματίζονται οι μεγάλοι καλλιτέχνες. Ένας χώρος πολιτισμού με κοινές ρίζες, απεριόριστες δυνατότητες για την προσωπική και τη συλλογική έκφραση, και ανοιχτή θέα προς όσα απομένουν να γίνουν. – Π.Ι.

Στέργιος Μήτας, Έμμετρη φυσική ιστορία των θεάτρων, Μικρή Άρκτος, 2013, σελ. 39. Νταντά σπαρμένο ανάμεσα σε μορφικώς 'παλιομοδίτικα' ποιήματα, για να ερευνηθούν απολύτως σύγχρονα θέματα, με αξιοθαύμαστη διανοητική λεπτότητα και ποιητική μαεστρία. Ακόμα πιο αξιοπρόσεκτο: αν και είναι το πρώτο βιβλίο ποίησης του Σ.Μ., πρόκειται αναμφιβόλως για υπόδειγμα σημερινής χρήσης των παραδοσιακών στροφικών μορφών, του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας. Ούτε η παραμικρή έκπτωση στην ποιητική ουσία που περικλείεται στις μορφές αυτές, τις δουλεμένες με σεβασμό και γνώση των περιορισμών τους. Γι' αυτό κι εντέλει ο ποιητής κατορθώνει να διαστείλει τα όριά τους, και να επιβάλει την προσωπική του φωνή. Τρεις ενότητες και δύο 'ιντερλούδια' – τα ποιήματα της πρώτης, “Η καρδιά από υγραέριο του κ. Τριστάνου Τζαρά”, λειτουργούν ως στίξη ανάμεσα στις άλλες δυο: την ομώνυμη με το βιβλίο, και την τρίτη, “Τι πραγματικά είπε ο Κάρολος Μαρξ”. Έτσι όπως ανακατεύτηκαν των τάξεων τα ταρώ / κι είναι αυτός η τράπουλα, ταχυδακτυλουργός / και κρίση – τραβάει ένα φύλλο: Πυροτεχνουργός. / Ζώνεται τη ρομφαία του να εισέλθει στο μετρό. – Π.Ι.

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ποιήματα (Εισαγωγή – Ανθολόγηση – Μετάφραση – Σημειώσεις: Δημήτρης Καλοκύρης), Εκδόσεις Πατάκη, 2013, σελ. 304: Ο Δημήτρης Καλοκύρης –από τους κύριους υπεύθυνους που ευγνωμονούμε για την διάδοση στη χώρα μας των βιβλίων του Αργεντίνου συγγραφέα– επιλέγει και μεταφράζει από το συνολικό ποιητικό έργο του Μπόρχες – που ξεκίνησε ως ποιητής, και, παρά την κεφαλαιώδη συνεισφορά του στην παγκόσμια πεζογραφία, δεν εγκατέλειψε ποτέ την ποίηση ολοσχερώς. Τα γνωστά και αγαπητά, από τα διηγήματα και τα δοκίμια, θέματα του –λαβύρινθοι, τίγρεις, φιλόσοφοι, γκάουτσος, και άλλα– βρίσκονται κι εδώ. Η μεγαλοφυία τού Μπ. δεν παύει ν' αστράφτει: είτε πρόκειται για σονέτα (π.χ. “Σπινόζα”: Φόβο και κρύο κατεβάζουν τα σκοτάδια. / Στο δειλινό δουλεύουν τα διάφανα δάχτυλα / του εβραίου, να λειάνουν τα κρύσταλλα. / (Τα βράδια μοιάζουν απαράλλακτα μ' όλα τα βράδια.), είτε για χάικου: Έρημος. Βγαίνει / το ουράνιο τόξο. / Κάποιος το ξέρει. Πολύτιμο και απαραίτητο τμήμα της ολοκληρωμένης προσφοράς του Μπ. στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη, αυτή η ριζικά ξαναδουλεμένη εκδοχή τής από καιρό εξαντλημένης έκδοσης των Ελληνικών Γραμμάτων. – Π.Ι.

Μαρία Πολυδούρη, Τα ποιήματα (Φιλολογική επιμέλεια – επίμετρο: Χριστίνα Ντουνιά), Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2014, σελ. 398: Χάρη στο 80σέλιδο, εμπεριστατωμένο και συναρπαστικό, επίμετρο της νέας αυτής έκδοσης (που αξιοποιεί, μεταξύ των άλλων, ποικίλα αρχεία της ποιήτριας), η φιλολογική επιμελήτριά της, Χριστίνα Ντουνιά, βγάζει την Πολυδούρη από το ιδιότυπο περιθώριο όπου την είχαν φυλακίσει οι ατμοί του καρυωτακισμού, της αισθηματολογίας, κι ενός επιφανειακού βιογραφισμού, και μας την παραδίδει πειστικά μοντέρνα. Ήταν όλος σα μια νίκη, / σα φως που ρίχνει γύρω του σκοτάδι. Πέρα από τις γνωστές συλλογές, Οι τρίλλιες που σβήνουν και Ηχώ στο χάος, βρίσκουμε εδώ ακόμη 73 σελίδες ανέκδοτων, αθησαύριστων, και ημιτελών ποιημάτων, καθώς και μεταφράσεων. Ο γερο-Πρίγκηψ φεύγει από τη θύρα / με το γεροντικό γέλιο να πείσει / ζητώντας, και δε βλέπει που η πλημμύρα / της νιότης στο παράθυρο θα ορμήσει. Η έκδοση συμπληρώνεται με σημειώσεις, στοιχεία βιογραφίας, και, φυσικά, ευρετήριο. Αναμένουμε ανυπόμονα, από τα ίδια ικανά χέρια, και την έκδοση των πεζών τής Πολυδούρη. – Π.Ι.


Θοδωρής Ρακόπουλος, Η συνωμοσία της πυρίτιδας, Εκδόσεις Νεφέλη, 2014, σελ. 43: Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας, από Άγγλους Καθολικούς το 1605, στόχευε, αλλ' απέτυχε, να ανατινάξει την Βουλή των Λόρδων και να δολοφονήσει τον Βασιλέα Ιάκωβο Α΄. Εικοσιπέντε σύντομα “υβριδικά κείμενα”, όπως αναφέρει η σελίδα του τίτλου, πότε αποτελούν ελεγχόμενες εκρήξεις ειρωνείας που δολοφονούν την σοβαροφάνεια πραγματικών ή επινοημένων ελληνικών 'εθνικών μύθων', και πότε επιστρατεύουν την τρυφερότητα και την φαντασία για να σχολιάσουν διάφορες όψεις του βίου – και όχι μόνον του δικού μας ή του σύγχρονου. Τρία νήματα πλέκονται: “Ανοίγοντας τα γράμματα του γείτονα”, “Χιλιαστές”, και “Το ζωικό βασίλειο (του Ιουλίου Βερν)”. Το χιούμορ σώζει – ενίοτε δια της καύσεως. Τα νυκτόβια καρακάτ, γάτες ενός μέτρου, γραπωμένα απ' τα μπαλκόνια, τρυπώνουν μέσα σε λαϊκές κουζίνες, τρομοκρατώντας άυπνα παιδιά, ξυπόλυτα στην κρύα μοκέττα, σφιγμένα σε λερές πυτζάμες. μέσα από το χωλ, παρεξηγώντας την οσμή του αίλουρου, οι μόνες μητέρες ξυπνούν και, ενστικτώδικα, καλούν τον εραστή τους. Το αληθοφανές γειτνιάζει με το εξωφρενικό, και, ταχυδακτυλουργικά, ανταλλάσσουν θέσεις. – Π.Ι.

Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα (Νέα έκδοση), Ίκαρος, 2014, σελ. 503: Αυτή η νέα έκδοση των ποιημάτων του Γ.Σ. είναι μια καλή αφορμή να επανεπισκεφθούμε το ποιητικό έργο του. Χάσαμε (δυστυχώς) το 'κλασσικό' γκρι εξώφυλλο με το ωραίο, βαθυρόδινο κόσμημα του Μόραλη, και (ευτυχώς) τα μαύρα τυπογραφικά στοιχεία. Κερδίσαμε, όμως, το Τετράδιο Γυμνασμάτων Β' (107 σελίδες), που συσσωματώνεται τώρα με τα Ποιήματα. Το ποιητικό πρόσωπο του Σεφέρη φαιδρύνεται έτσι με χιούμορ και παιγνιώδη –αν όχι και σκανταλιάρικη– διάθεση – και ας είναι η 'ποιητική αξία' των προστιθέντων ποιημάτων μάλλον λιγότερο ομοιόμορφη από αυτήν του υπόλοιπου σώματος. Ο Σέρλοκ Χολμς έχει υποκαταστήματα παντού / σ' όλη τη γη, σ' όλη την οικουμένη. / ο Οιδίπους ανακρίνει τον βοσκό παντού / χωρίς να ξέρει τι τον περιμένει. Τα σχόλια του ίδιου του Γ.Σ., και του Γ.Π. Σαββίδη, πρώτου επιμελητή των δυο αυτών βιβλίων που σμίγουν εδώ για πρώτη φορά, συμπληρώνει ο επιμελητής της νέας έκδοσης, Δημήτρης Δασκαλόπουλος. – Π.Ι.


ΔΟΚΙΜΙΟ

Δημήτρης Κυρτάτας, Μαθήματα από την αθηναϊκή δημοκρατία, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2014, σελ. 151. Με το χαρακτηριστικό, τερπνό και διαυγές, ύφος του, ο Δημήτρης Κυρτάτας επιστρέφει στην προσφιλή του αρχαιότητα, με οκτώ “απορίες γύρω από την αθηναϊκή δημοκρατία” – όπως ισχυρίζεται ότι θα έπρεπε να είναι ο σωστός τίτλος τού νέου του βιβλίου. Μέσω μικρών μελετών, πρωτοπαρουσιασμένων, σε προηγούμενες μορφές τους, από το 1986 ώς το 2012, διατρέχει δειγματοληπτικά την περίοδο από τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνος μέχρι το τέλος της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ήδη, οι τίτλοι των κεφαλαίων, ανοίγουν την όρεξη κι ενεργοποιούν συνειρμούς: “Δανεισμοί και χρέη”, Δημοκρατία άμεση και αντιπροσωπευτική: Διδάγματα από την κλασική Αθήνα”, “Οικονομικά αιτήματα και πολιτική μεταρρύθμιση”. Στο τελευταίο, η διαπίστωση, για την εποχή του Σόλωνος: στις συγκεκριμένες συνθήκες η οικονομική δυσαρέσκεια των φτωχών και η πολιτική δυσαρέσκεια πολλών ευπόρων συνέπεσαν σε μια κοινή διαμαρτυρία, κάλλιστα θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως σημερινή ευχή. – Π.Ι.


ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Γιαν Χένρικ Σβαν, Τα μηχανάκια του Μανόλη (μετάφραση: Μαρία Φραγκούλη, επίμετρο: Μαργαρίτα Μέλμποεργκ), Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 2013, σελ. 174: Μπορεί ένας Σουηδός λογοτέχνης να μιλήσει για έναν Έλληνα νησιώτη χωριάτη; Στην περίπτωση του Γ.Χ.Σ. (του οποίου διαθέτουμε άλλα δύο βιβλία μεταφρασμένα στα ελληνικά: Η καταραμένη χαρά, Εκδόσεις Εντευκτηρίου, 2002, και Οι περιπλανώμενοι, Κέδρος, 2007), που γνωρίζει και αγαπά και την χώρα και την γλώσσα μας, η απάντηση είναι ένα βροντερό “ναι”. Ο Μανόλης, τον οποίο παρακολουθεί –μ' ένα εξόχως υπαινικτικό και γοητευτικό ύφος– μετά από ένα μεγάλο τραύμα, αγοράζει διαδοχικά μηχανάκια για να μετακινείται (κυρίως από το σπιτάκι του στο βουνό ώς το χωριό: στην ταβέρνα του Γιάννη, και στο σπίτι του όπου κυβερνά η γυναίκα του). Δεν περιμένει. απλά περνάει την ώρα του. Και για να μην παρασυρθεί στη ροή του χρόνου, μένει ακίνητος. Ο άλλος Μανόλης, όμως, ο Μανόλης που θα μπορούσε να έχει υπάρξει, συνεχίζει να καβαλάει γάιδαρο. Ωστόσο, ο ήλιος δύει και, καθώς φυσά το βραδινό αεράκι, τα ανταλλακτικά της μηχανής, κρεμασμένα στα δέντρα, αρχίζουν το θέατρο των σκιών πάνω στον ασβεστωμένο τοίχο του φούρνου. Είναι προφανές πως ο Μανόλης αυτός, δεν είναι μόνο ένας Έλληνας νησιώτης χωριάτης. – Π.Ι.

[Δημοσιεύτηκαν στο τ. 46, Αύγ. 2014, του περιοδικού "The Books' Journal".

φωτ.: π.ι., ix.2004, από εδώ: 
https://www.flickr.com/photos/panayotisioannidis/sets/72157623465822726]

Δεν υπάρχουν σχόλια: